Theo quan niệm của người Việt, khi năm mới đến, tất cả mọi thứ đều phải được chuẩn bị, sửa sang cho mới mẻ, kể cả nơi an nghỉ của ông bà, người thân. Tục ngữ Việt Nam có câu “cao nấm, ấm mồ”, vì vậy, sửa sang nấm mồ cũng là một trong những việc hiếu đạo của con cái, thể hiện lòng kính trọng đối với đấng sinh thành, và các bậc tổ tiên đã khuất. Ngày tảo mộ có ý nghĩa rất quan trọng đối với các thế hệ gia đình của người dân Việt khắp mọi miền đất nước. Các con cháu dù làm ăn ở xa cũng cố gắng về tảo mộ ông bà với lòng biết ơn tổ tiên và cầu mong năm mới làm ăn khấm khá. Cứ mỗi dịp Xuân về đã trở thành một truyền thống tốt đẹp của dân tộc, thể hiện tình cảm hướng về với nguồn cội.

Phong tục tạo mổ trên địa bàn xã thường diễn ra đông nhất từ ngày 23 đến 25 tháng Chạp. Có vài gia đình tiến hành tạo mộ từ rất sớm, khoảng mùng 20 tháng Chạp và kéo dài đến 25 âm lịch thì kết thúc. Trong khoảng thời gian đó, hầu như ngày nào trên địa bàn xã cũng đi tảo mộ. Vào những ngày này, các thế hệ trong gia đình tập trung lại khu nghĩa trang xã Nha Bích  nơi có phần mộ của tổ tiên để làm cỏ, quét dọn, sơn sửa lại các phần mộ để chuẩn bị đón Tết. Ngày xưa còn nhiều mộ đất thì thế hệ con cháu sẽ đắp lại mộ đất cho cao hơn. Ngày nay, hầu hết các mộ đều xây bằng xi măng hoặc được dán gạch, nên công việc chủ yếu là dọn cỏ xung quanh, rửa sạch và sơn lại cho mới.

Hình ảnh: ngày 25 âm lịch hằng năm con cháu đến tạo mộ cho ông bà tổ tiên dịp tết Nguyên đán

Theo phong tục, tại những khu mộ, trước khi tiến hành làm cỏ, sơn phết lại mộ phần, người cao tuổi nhất, có uy tín trong dòng họ sẽ đại diện thắp nhang, đốt đèn, mời rượu, cúng bánh, đốt vàng mã và khấn vái trước khi động mộ. Nhiều gia đình cho rằng, dịp tảo mộ cuối năm cũng là dịp để con cháu được giãi bày tâm sự với ông bà, tổ tiên những chuyện đã xảy ra trong năm, cho nên, đây không chỉ là phong tục phổ biến của các gia đình mà còn là một hoạt động mang tính dòng tộc rõ nét. Những người cùng dòng họ sẽ chọn một ngày trong tháng Chạp để thực hiện tảo mộ. Đây cũng là dịp để anh em trong họ hàng gặp mặt cuối năm, để cúng lễ tổ tiên và sau đó là cùng tham gia dọn dẹp, sơn phết các mộ phần, thể hiện trách nhiệm với dòng họ.

Hình ảnh: Hộ dân bán hóa để phục vụ cho ngày Tạo mộ

Phong tục tảo mộ cuối năm là nét đẹp trong văn hóa của người Việt nói chung và nhân dân trên địa bàn xã Nha Bích nói riêng là niềm tin gia tiên sẽ phù hộ cho con cháu mạnh khỏe, công việc thuận lợi vào năm mới. Hàng năm, dù đi đâu, ở đâu, những người con xa xứ như tôi cũng nhớ quay về quê xưa, chốn cũ cùng anh chị em, họ hàng tham gia tảo mộ để nhớ về tổ tiên và để giáo dục con cháu về lòng hiếu thảo, tri ân nguồn cội, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc./.